در چند سال اخیر به دنبال افزایش آگاهی جامعه درباره اهمیت حفظ سلامت روان، خدمات مشاوره روانشناسی بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته‌اند، اما بسیاری از مراجعان و حتی مشاوران از اهمیت وجود یک نمونه قرارداد خدمات مشاوره روانشناسی غافل هستند. در حالی که تنظیم یک قرارداد حرفه‌ای خدمات مشاوره باعث شفافیت در همکاری شده و از بروز اختلافات احتمالی جلوگیری می‌کند. اگر به عنوان مشاور یا مراجعه‌کننده به دنبال تدوین یک چارچوب قانونی برای جلسات مشاوره خود هستید، در ادامه با ما همراه باشید. در این متن با شما درباره ضرورت تدوین قرارداد، مفاد قانونی و نکات حقوقی آن صحبت خواهیم کرد. همچنین آشنایی با بخش‌های مختلف قرارداد خدمات مشاوره روانشناسی می‌تواند قدمی مؤثر در مسیر حرفه‌ای و ایمن باشد.
قرارداد مشاوره روانشناسی چیست؟
قرارداد مشاوره روانشناسی یک توافق رسمی میان مشاور و مراجعه‌کننده است که به صورت سند مکتوب یا الکترونیکی تهیه می‌شود. این قرارداد با استناد به ماده 10 قانون مدنی و اصل آزادی قراردادها نوشته شده و چارچوب دقیق همکاری را مشخص می‌کند. این توافق‌نامه شامل اطلاعات طرفین، نوع خدمات، تعداد و مدت جلسات، مبلغ پرداختی، تعهدات اخلاقی و حقوقی و همچنین شرایط فسخ است. افزایش شفافیت، ایجاد اعتماد میان طرفین و جلوگیری از سوءتفاهم یا اختلاف در طول پروسه درمان را می‌توان از اهداف اصلی تنظیم قرارداد خدمات مشاوره دانست.
در بسیاری از مراکز حرفه‌ای روانشناسی از جمله مرکز مشاوره آیین، امضا قرارداد پیش از شروع جلسات الزامی است. این موضوع علاوه بر اینکه از حقوق مراجعه‌کنندگان حمایت می‌کند، مسئولیت‌ها و حدود اختیارات مشاوران را نیز به وضوح مشخص می‌سازد. برای جلسات مشاوره فردی یا آنلاین نیز توصیه می‌شود که نسخه‌ای از این قرارداد تنظیم گردد. بدین ترتیب هم مشاوران و هم مراجعان در مسیر مشخص و مطمئنی گام برخواهند داشت. با این اوصاف، تنظیم قرارداد مشاوره روانشناسی را می‌توان یکی از نشانه‌های حرفه‌ای بودن در ارائه خدمات روان‌درمانی و مشاوره به حساب آورد.
اهمیت داشتن قرارداد بین مراجع و مشاور
تنظیم قرارداد بین مراجع و مشاور یکی از مهم‌ترین اقدامات برای شروع یک رابطه درمانی سالم و حرفه‌ای به شمار می‌رود. این قرارداد ضمن کمک به شفاف‌سازی انتظارات، نقش کلیدی در حفظ اعتماد، امنیت و حقوق میان دو طرف دارد. هنگامی که مراجع از نحوه برگزاری جلسات مشاوره، هزینه جلسات، مدت زمان هر جلسه و قوانین حاکم بر این همکاری آگاه باشد، احساس رضایت و امنیت بیشتری خواهد داشت.
از سوی دیگر، مشاور نیز با داشتن یک توافق رسمی، چارچوب کاری مشخص‌تری پیدا کرده و می‌تواند از بروز سوءبرداشت‌ها یا اختلافات جلوگیری کند. همچنین در صورت بروز مشکل یا نارضایتی، قرارداد خدمات مشاوره روانشناسی می‌تواند به عنوان یک سند معتبر مورد استفاده قرار گیرد. تنظیم قرارداد نه‌تنها نشانه تعهد و مسئولیت‌پذیری مشاور است، بلکه ابزاری برای حفظ شأن و حقوق مراجع نیز محسوب می‌شود. در واقع، قرارداد خدمات مشاوره مسیر ارتباط درمانی را روشن و قابل پیش‌بینی می‌سازد.
بخش های اصلی یک قرارداد مشاوره روانشناسی
یک توافق‌نامه مشاوره روانشناسی حرفه‌ای باید شامل بخش‌هایی باشد که تمام جنبه‌های همکاری میان مشاور و مراجع را به وضوح مشخص کند. این بخش‌ها عبارت‌اند از:
- مشخصات طرفین قرارداد: نام و نام خانوادگی، شماره تماس، کد ملی، مشخصات مرکز مشاوره مانند شماره نظام روانشناسی مشاور، نام مرکز مشاوره و...
- نوع خدمات مشاوره: ارائه توضیح درباره نوع خدمات ارائه شده مانند مشاوره فردی، زوج درمانی، مشاوره کودک، جلسات گروهی یا خدمات آنلاین
- تعداد و مدت جلسات: تعیین تعداد جلسات توافق‌شده، مدت زمان هر جلسه (مثلاً 45 یا 60 دقیقه)، بازه زمانی بین جلسات (هفتگی، دو هفته یکبار و...)
- هزینه جلسات و شیوه پرداخت: تعیین تعرفه هر جلسه، روش پرداخت (نقدی، کارت به کارت، آنلاین)، زمان‌بندی پرداخت‌ها (جلسه‌ای یا ماهانه)
- تعهدات اخلاقی مشاور: تأکید بر حفظ رازداری، بی‌طرفی، حفظ حریم شخصی مراجعه‌کننده، پرهیز از هرگونه رفتار غیرحرفه‌ای
- شرایط فسخ و لغو جلسات: تعیین شرایط فسخ، لغو یا جابه‌جایی جلسات مشاوره از سوی هر دو طرف (مثلاً اطلاع‌رسانی 24 ساعت قبل از جلسه)
- امضا و تاریخ قرارداد: امضا طرفین همراه با تاریخ دقیق (این بخش برای اعتبار حقوقی قرارداد ضروری است.)
این ساختار باعث می‌شود که قرارداد شفاف، قابل فهم و قابل اجرا باشد.
فسخ قرارداد و شرایط آن
فسخ قرارداد خدمات مشاوره روانشناسی به پایان زودتر از موعد همکاری میان مشاور و مراجع اشاره دارد. گاهی ممکن است یکی از طرفین به دلایل مختلف نظیر عدم رضایت از روند مشاوره، مسائل مالی یا تغییر شرایط فردی یا شغلی خود، تصمیم به قطع همکاری بگیرد. در چنین شرایطی، تنظیم بند مشخصی در قرارداد تحت عنوان فسخ و نحوه انجام آن از بروز اختلافات احتمالی جلوگیری می‌کند.
هر یک از طرفین باید حداقل از 1 الی 2 روز قبل، طرف مقابل را در جریان لغو جلسه یا خاتمه کامل قرارداد خدمات روانشناسی بگذارد. در غیر این صورت، هزینه جلسه یا جلسات لغو شده از طرف مربوطه دریافت می‌شود. همچنین اگر مراجعه‌کننده هزینه جلسات را به صورت یک‌جا پرداخت کرده باشد، باید نحوه بازگشت وجه باقیمانده مشخص گردد.
در موارد نادری نیز مشاور به دلایل حرفه‌ای یا اخلاقی مانند رفتارهای نامناسب یا نقض مقررات توسط مراجع می‌تواند قرارداد خدمات مشاوره را یک‌طرفه خاتمه دهد. شفافیت در تنظیم این بند، از حقوق هر دو طرف این رابطه درمانی محافظت می‌کند.
نکات حقوقی و قانونی در تنظیم قرارداد مشاوره
یکی از مهم‌ترین نکات حقوقی و قانونی در تنظیم قرارداد خدمات مشاوره روانشناسی، داشتن مجوز رسمی فعالیت مشاور و ثبت دقیق آن در توافق‌نامه است. اگر کارشناسی بدون مجوز معتبر اقدام به ارائه خدمات کند، قرارداد از نظر قانونی فاقد اعتبار خواهد بود. نکته مهم دیگر، تعیین دقیق تعهدات و خدمات توافق‌شده در توافق‌نامه است. در توافق‌نامه باید از نوع مشاوره گرفته تا مدت جلسات، هزینه‌ها، روش پرداخت و شیوه لغو یا فسخ قرارداد مشخص شود.
قرارداد باید میان دو شخص دارای اهلیت قانونی تنظیم شود و موضوع آن نیز باید مشروع باشد. استفاده از زبان ساده و شفاف در متن توافق‌نامه مانع سوءتفاهم‌های احتمالی در آینده می‌شود. وجود امضا، تاریخ و شماره تماس طرفین هم برای پیگیری‌های بعدی الزامی هستند. همچنین پیشنهاد می‌شود که پیش از تنظیم قرارداد، متن آن را با آیین‌نامه‌های سازمان نظام روانشناسی مطابقت داده و در صورت نیاز با کارشناس حقوقی مشورت کنید.
بهتر است در توافق‌نامه مشخص شود که در صورت بروز اختلاف، طرفین چگونه موضوع را حل‌وفصل کنند؛ از طریق مذاکره، داوری یا مراجع قضایی. در ضمن بسیار مهم است که حتماً در قرارداد بندی درباره محرمانه بودن اطلاعات مراجع وجود داشته باشد. بدین ترتیب، مشاور از نظر قانونی ملزم به حفظ اسرار درمانی مراجع است.
توصیه هایی برای استفاده از قرارداد در مراکز مشاوره
مراکز مشاوره حرفه‌ای جهت برقراری ارتباطی روشن و هدفمند با مراجعان، همواره از قراردادهای مشاوره به عنوان بخش جدایی‌ناپذیری از پروسه درمان بهره می‌برند. بهترین کار این است که در همان جلسه نخست، مفاد اصلی توافق‌نامه مانند تعداد جلسات، هزینه‌ها، اصول رازداری و شیوه لغو، جابه‌جایی یا فسخ جلسات به صورت شفاف مشخص شوند. این رویکرد به طور قطع افزایش حس اعتماد بین طرفین و کاهش سوءتفاهم را به همراه خواهد داشت.
توصیه می‌شود که فرم‌های قرارداد در مراکزی با تجربه کافی در طراحی سازوکارهای حقوقی و درمانی تهیه شوند؛ چرا که این مراکز نگاهشان به درمان ترکیبی از تخصص روانشناسی و اصول حرفه‌ای است. استفاده از نمونه قراردادهای ساختاریافته و قابل شخصی‌سازی راهکاری مؤثر برای پیشگیری از اختلافات احتمالی در آینده است. در نهایت، اجرای دقیق مفاد قرارداد به نظم جلسات و رضایت مراجعان کمک کرده و اعتبار مجموعه را نیز نزد مخاطبان و جامعه درمانی افزایش می‌دهد.
سخن پایانی
در دنیای حرفه‌ای خدمات روانشناسی، تنظیم نمونه قرارداد خدمات مشاوره روانشناسی ابزاری مهم برای شفاف‌سازی، افزایش اعتماد و حفظ حقوق طرفین است. آشنایی با بخش‌های اصلی قرارداد، نکات حقوقی و شرایط فسخ آن به مشاوران و مراجعان کمک می‌کند تا رابطه‌ای سالم و امن داشته باشند. مراکز تخصصی مانند مرکز مشاوره آیین اصفهان ساختارهای حرفه‌ای قرارداد را به درستی در پروسه خدمات خود پیاده‌سازی کرده و به الگوهایی برای سایر مراکز روانشناسی تبدیل شده‌اند.
